Zwrot nadpłaty za wydanie karty pojazdu - niektóre fakty i mity

Jeśli dokonywałeś rejestracji pojazdu samochodowego w okresie od 1 maja 2004 r. do 15 kwietnia 2006 r. i dokonałeś opłaty za wydanie karty pojazdu w kwocie 500 zł, ten artykuł kierowany jest właśnie do Ciebie. Wskazuję w nim, w jaki sposób odzyskać część uiszczonej opłaty w kwocie 425 zł.

    Karta pojazdu jest dokumentem urzędowym dotyczącym określonego pojazdu, znanym powszechnie kierowcom. Zawiera ona informacje identyfikacyjne danego pojazdu jak np.: marka, typ, model pojazdu, rodzaj i przeznaczenie pojazdu, numer identyfikacyjny VIN/Numer nadwozia/podwozia, numer silnika, pojemność/moc silnika, liczba miejsc, rok produkcji oraz ewentualne zmiany parametrów technicznych pojazdu. Została wprowadzona w dniu 1 lipca 1999 roku i stanowi o niej art. 77 ustawy Prawo o ruchu drogowym.
    Każdy pojazd mechaniczny zarejestrowany w Polsce po 1999 roku powinien posiadać kartę pojazdu (dla pojazdów zarejestrowanych przed 1999 rokiem karta pojazdu nie jest wydawana, wyjątkiem są auta importowane zza granicy). Co do zasady zobowiązanym do wydania karty pojazdu jest producent lub importer nowego pojazdu samochodowego wprowadzonego do obrotu na terytorium RP. Inaczej jest w przypadku pojazdu samochodowego importowanego indywidualnie, wtedy przy pierwszej jego rejestracji na terenie RP, konieczne jest ubieganie się o jej wydanie u starosty albo prezydenta miasta.

    Wysokość opłaty za wydanie karty pojazdu początkowo określało rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 28 lipca 2003 r. w sprawie wysokości opłat za kartę pojazdu i ustalało ono opłatę w kwocie 500 zł za wydanie karty pojazdu przy pierwszej rejestracji pojazdu na terenie Rzeczypospolitej Polskiej. Opłata we wskazanej wysokości została zakwestionowana przez wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 17 stycznia 2006 r. (sygn. akt U 6/04).
 

 http://sejmometr.pl/prawo/20245

Uzasadnienie wyroku Trybunału Konstytucyjnego można znaleźć tu:

http://otk.trybunal.gov.pl/orzeczenia/ezd/sprawa_lista_plikow.asp?syg=U%206/04

    W związku z tym, że § 1 ust. 1 wskazanego rozporządzenia okazał się niezgodny z przepisami ustawy Prawo o ruchu drogowym, jak i z Konstytucją RP, to powstała nowa regulacja dotycząca wysokości opłaty za wydanie karty pojazdu. Aktualnie określa ją rozporządzenie Ministra Transportu i Budownictwa z dnia 28 marca 2006 r. w sprawie wysokości opłat za kartę pojazdu, które weszło w życie w dniu 15 kwietnia 2006 r. Wysokość opłaty wynosi teraz 75 zł.

    Zaś Trybunał Sprawiedliwości WE stwierdził niezgodność z prawem wspólnotowym opłaty w wysokości 500 zł za wydanie karty pojazdu dla samochodu używanego, zakupionego i sprowadzonego do Polski z innego kraju Unii Europejskiej. Mówi o tym postanowienie z dnia 10 grudnia 2007 r. wydane w sprawie Piotra Kawala przeciwko Gminie Miasta Jaworzna, w związku zapytaniem prejudycjalnym Sądu Rejonowego z Jaworzna (sygn. C-137/07). Wskazane orzeczenie znaleźć można pod tym adresem:

 http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:62007CO0134:PL:NOT

Konsekwencje powyższych orzeczeń dla polskich kierowców.

    W związku z powyższymi orzeczeniami sądowymi - Trybunału Konstytucyjnego, jak również Trybunału Sprawiedliwości WE ukształtowało się orzecznictwo sądów powszechnych, które dopuszcza ubieganie się przez kierowców o zwrot nadpłaty za wydanie karty pojazdu. Skoro opłata w wysokości 500 zł była niezgodna z prawem, zarówno krajowym, jak i wspólnotowym, zaś aktualnie została ustalona na kwotę 75 zł, oznacza to, że kwota 425 zł pobierana była niewątpliwie nienależnie.

Kto może ubiegać się o zwrot nadpłaty za wydanie karty pojazdu?

     Zwrotu nadpłaty za wydanie karty pojazdu mogą żądać osoby, które sprowadziły do Polski samochód i dokonały jego pierwszej rejestracji w okresie od 1 maja 2004 r. do 15 kwietnia 2006 r. oraz zapłaciły kwotę 500 zł za wydanie karty pojazdu. Wspomniane ograniczenie czasowe bierze się stąd, że we wskazanym okresie obowiązywały przepisy rozporządzenia przewidujące opłatę 500 zł, które następnie zostały uznane za niezgodne z prawem. Od 15 kwietnia 2006 r. obowiązują już przepisy nowego rozporządzenia.

Jakiej kwoty można żądać z tytułu zwrotu nadpłaty za wydanie karty pojazdu?

    Surfując w Internecie w poszukiwaniu informacji na temat zwrotu nadpłaty za wydanie karty pojazdu można spotkać się z opiniami, że zasadne jest żądanie zwrotu kwoty 500 zł. Argumentuje się to tym, że wyrok Trybunału Sprawiedliwości odnosił się do całej tej kwoty, określonej w rozporządzeniu z 2003 r., które następnie zostało uchylone. Choć zapewne spotkać można się z takim orzeczeniem, które nakazywałoby zwrot przez jednostkę samorządu terytorialnego całości opłaty w kwocie 500 zł, to uważam, że za zasadny uznać należy zwrot kwoty 425 zł. Ma to związek z tym, że nowe rozporządzenie przewiduje kwotę 75 zł za wydanie karty pojazdu. Poza tym przekonuje mnie pogląd wyrażony w jednym z orzeczeń sądowych, że: „(…) ani orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości, ani też orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego nie podważało co do zasady obowiązku opłaty za kartę pojazdu wprowadzonego przez art. 77 ust. 4 pkt. 2 ustawy Prawo o ruchu drogowym. Wskazywane bowiem orzeczenia nie kwestionowały obowiązku uiszczenia opłaty za kartę pojazdu, który wiąże się z ich produkcją i dystrybucją.” - wyrok Sądu Okręgowego w Płocku z dnia 5 września 2013 r. (IV Ca 286/13). Choć w związku z przywołanymi orzeczeniami Trybunałów odpadła podstawa prawna opłaty w wysokości 500 zł, to pojawiła się nowa podstawa prawna przewidująca opłatę w wysokości 75 zł, która jest ekwiwalentem dla kosztów produkcji i dystrybucji karty pojazdu. Kwota 425 zł stanowi więc różnicę między zanegowaną opłatą w wysokości 500 zł a opłatą, która jest uzasadniona i należna w kwocie 75 zł i dlatego zwrotowi powinna podlegać tylko część opłaty za wydanie karty pojazdu, która była nienależna.

W jaki sposób dochodzić zwrotu nadpłaty za wydanie karty pojazdu w kwocie 425 zł?

     Zwrotu nadpłaty opłaty za wydanie karty pojazdu można dochodzić na drodze postępowania cywilnego, wytaczając powództwo o zapłatę. Przesądził o tym Sąd Najwyższy w swej uchwale z dnia 16 maja 2007 r., III CZP 35/07  uznając, że: „Dopuszczalna jest droga sądowa do dochodzenia roszczenia o zapłatę, którego podstawę stanowi nienależne pobranie opłaty za wydanie karty pojazdu, określonej w § 1 ust. 1 rozporządzenia Ministra Infrastruktury  z dnia 28 lipca 2003 r. w sprawie wysokości opłat za kartę pojazdu (Dz. U. Nr 137, poz. 1310).” Podstawą prawną będą wówczas przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu, w szczególności art. 410 kodeksu cywilnego.

Od kogo można żądać zwrotu nadpłaty części opłaty za wydanie karty pojazdu?

     Zwrotu nadpłaty części opłaty za wydanie karty pojazdu można żądać od podmiotu, na rzecz którego wskazana opłata w wysokości 500 zł została dokonana. W praktyce ustawa Prawo o ruchu drogowym określa w art. 77 ust. 3 , że uprawnionym  do poboru opłaty jest właściwy w sprawach rejestracji starosta. Jako że miasta na prawach powiatu są gminami wykonującymi zadania powiatu, zaś funkcje organów powiatu w nich sprawuje rada miasta i prezydent miasta, w miastach na prawach powiatu to prezydent miasta jako organ wykonawczy pobiera opłaty za wydanie karty pojazdu. Wpłaty z tytułu opłat za wydanie kart pojazdu stanowią dochód odpowiednio powiatów albo gmin (w przypadku miast na prawach powiatu). Zasadne będzie więc żądanie zwrotu nadpłaty od jednej z wymienionych jednostek samorządu terytorialnego. Należy pamiętać, że należy pozywać Powiat albo Gminę. Nie należy pozywać w żadnym wypadku ani Starosty, ani Prezydenta Miasta. Oni bowiem są jedynie organami reprezentującymi osoby prawne, jakimi są jednostki samorządu terytorialnego. W takim przypadku w konsekwencji pozew mógłby ulec odrzuceniu z powodu braku zdolności sądowej (legitymacji biernej).

Charakter zobowiązania Powiatu albo Gminy do zwrotu nadpłaty za wydanie karty pojazdu.

     Źródłem zobowiązania może być umowa, czyn niedozwolony i bezpodstawne wzbogacenie. Opłata za wydanie karty pojazdu w wysokości 500 zł na rzecz Powiatu albo Gminy jest świadczeniem nienależnym, zaś do niego stosuje się przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu. Zobowiązanie może mieć charakter terminowy, jak i bezterminowy. W przypadku zobowiązania Powiatu albo Gminy do zwrotu nadpłaty za wydanie karty pojazdu mówimy o zobowiązaniu bezterminowym, ponieważ termin spełnienia świadczenia (tzn. zwrotu nadpłaty) nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania. Dlatego też znajdzie zastosowanie art. 455 kodeksu cywilnego: „Jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania.”

            Termin spełnienia świadczenia w postaci zwrotu przez Powiat albo Gminę nadpłaty za wydanie karty pojazdu ma znaczenie dla dopuszczalności żądania odsetek ustawowych a ewentualne opóźnienie. W związku z czym, aby móc naliczać wspomniane odsetki, konieczne jest wezwanie dłużnika (Powiatu albo Gminy) do zapłaty, poprzedzające wniesienie pozwu. W przeciwnym wypadku ewentualne odsetki żądać będzie można dopiero od dnia wniesienia pozwu. Przyjmując, że nadpłacona opłata jest świadczeniem nienależnym  i dochodząc jej zwrotu na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu, nietrafne jest stanowisko, że odsetki należą się od dnia spełnienia świadczenia. Słuszne się wydaje, aby odsetki ustawowe można było naliczać od dnia wejścia w życie wyroku Trybunału Konstytucyjnego, który przesądził o tym, że opłata w kwocie 500 zł była niezgodna z prawem. Wówczas bowiem organy reprezentujące jednostki samorządu terytorialnego miały jasność tego, że doszło do nadpłat i termin zwrotu nadpłaty mógłby wynikać z właściwości zobowiązania. Jednak choć takie stanowisko jest korzystne dla wierzycieli - kierowców, to jest wątpliwe, bowiem Trybunał Konstytucyjny nie określił wprost obowiązku zwrotu nadpłat przez Powiaty ani Gminy, ani tym bardziej nie zakreślił terminu na dokonanie tego zwrotu. Podsumowując: ubiegając się o zwrot nadpłaty za wydanie karty pojazdu, należy poprzedzić wytoczenie powództwa wezwaniem Powiatu lub Gminy do zapłaty, tak aby zaktualizował się obowiązek dłużnika do niezwłocznego zwrotu nadpłaty.

Co znaczy obowiązek zwrotu nadpłaty niezwłocznie?

    Termin „niezwłocznie” nie został zdefiniowany w kodeksie cywilnym. Co do zasady więc należałoby tłumaczyć to słowo uwzględniając jego znaczenie w języku naturalnym. W słowniku języka polskiego definiuje się niezwłocznie jako „bez zwłoki, bez zwlekania; od razu, natychmiast, bezzwłocznie”. A jak rozumiane jest „niezwłocznie” w praktyce sądowej?

· „Dla sytuacji typowych, gdy z okoliczności nic innego nie wynika, należy przyjąć, że spełnienie świadczenia niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania (art. 455 k.c.) oznacza spełnienie w terminie 14 dni od wezwania” - wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 maja 1991 r. (sygn.II CR 623/90).

Ten pogląd Sądu stracił jednak na aktualności mając na uwadze późniejsze orzeczenia Sądu Najwyższego. 

· „Terminu "niezwłocznie" nie można utożsamiać z terminem natychmiastowym. Brak jest też podstaw do uznania, że w typowych sytuacjach, gdy z okoliczności nic innego nie wynika, należy przyjmować, że spełnienie świadczenia oznacza spełnienie w terminie 14 dni od wezwania. W najnowszej literaturze prawniczej trafnie podkreśla się, że termin "niezwłocznie" oznacza termin realny. Zwraca się uwagę, że o zakresie pojęcie "niezwłocznego świadczenia" powinny decydować każdorazowo okoliczności konkretnego przypadku, analizowane zgodnie z ogólnymi regułami art. 354 i art. 355 k.c. Dopiero w ten sposób sprecyzowany termin stanowi podstawę formułowania zarzutu opóźnienia dłużnika i daje wierzycielowi roszczenie o zapłatę odsetek na podstawie art. 481 § 1 k.c.” - wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 marca 2001 r. (V CKN 769/00), podobnie wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 czerwca 2011 r.   (III CSK 282/10)

Kiedy roszczenie o zwrot nadpłaty za wydanie karty pojazdu przedawnia się?

   Roszczenie o zwrot nadpłaty za wydanie karty pojazdu, do którego stosuje się przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu przedawnia się na zasadach ogólnych. To znaczy zgodnie z art. 118 kodeksu cywilnego: „Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat 10, a dla roszczeń związanych z prowadzeniem działalności  gospodarczej – trzy lata.”

    Bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia spełnienia świadczenia – zapłacenia opłaty za wydanie karty pojazdu. Tak też stwierdził Sąd Najwyższy w swej uchwale z dnia 02.06.2010 roku, III CZP 37/10.

Przykład: Gdy opłaty za wydanie karty pojazdu dokonano dnia 13 grudnia 2005 r., zaś dokonujący opłaty nie był przedsiębiorcą, to roszczenie o zwrot nadpłaty w takim wypadku przedawni się po upływie 10 lat, a dokładnie dnia 13 grudnia 2015 r.

Wpływ nowelizacji ustawy o finansach publicznych z dnia 27 sierpnia 2009 r. (weszła  w życie dnia 1 stycznia 2010 r.) na termin przedawnienia roszczenia o zwrot nadpłaty.

    Organy jednostek samorządu terytorialnego w praktyce często odmawiają zwrotu nadpłaty za wydanie karty pojazdu twierdząc, że roszczenie to jest przedawnione, a ma to związek z przywołaną wyżej zmianą ustawy i zastosowaniem do tego rodzaju spraw przepisów kodeksu postępowania administracyjnego i działu III Ordynacji podatkowej. Takie stanowisko jest oczywiście nieprawidłowe. Oznaczałoby to, że roszczenie o zwrot nadpłaty za wydanie karty pojazdu przedawniło się po 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego,  w którym upłynął termin płatności opłaty. Na szczęście dla kierowców Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 6 czerwca 2012 r. (sygn. akt III CZP 24/12) zanegował takie stanowisko organów i przesądził o tym, że nadal: „dopuszczalna jest droga sądowa w sprawach o zwrot nienależnych opłat za wydanie karty pojazdu, pobranych na podstawie rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 28 lipca 2003 r. w sprawie wysokości opłat za kartę pojazdu (Dz. U. Nr 137, poz. 1310) przed wejściem w życie z dniem 1 stycznia 2010 r. ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1240 ze zm.).” Zgodnie z zasadą nie działania prawa wstecz, ustawa w nowym brzmieniu, z której wynika 5-letni okres przedawnienia dla takich spraw, może mieć zastosowanie tylko do opłat pobranych po jej wejściu w życie. Biorąc pod uwagę fakt, że pierwsze opłaty w wysokości 500 zł pobrano 1 maja 2004 r., to przedawnienie roszczeń związanych z ich zwrotem można nastąpić najwcześniej 1 maja 2014 r.., zakładając, że osoba rejestrująca pojazd samochodowy nie czyniła tego w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej. Zachęcam więc do odzyskania części opłaty – nadpłaty w kwocie 425 zł. Czasu coraz mniej.

                                                                                                                                  aplikant radcowski

                                                                                                                                       Alicja Kosińska